Frans van Ruth: ontdekkingsreiziger in de muziek

Van onze redacteur Tineke Smits

02-05-15

De moeder van pianist Frans van Ruth bleef maar heen en weer lopen naar de radio. De plaatjes van de 78-toerenplaatspeler duurden maar drie minuten en de kleine Frans wilde steeds weer nieuwe muziek horen. En dat is nog steeds niet veranderd.

Voorliefde voor Nederlandse muziek

Hij wordt ook wel ambassadeur van de Nederlandse muziek genoemd. Frans van Ruth legt uit: “Die naam heeft een reden, dat is al spelende gegaan. Celliste Doris Hochscheid en ik ontdekten dat er tussen 1900 en 1950 in Nederland opvallend veel goede muziek werd geschreven voor piano en cello, maar dat die nooit gespeeld werd. Daarom spelen we al onze concerten tenminste één Nederlands stuk, we hebben allebei een voorliefde voor Nederlandse muziek voor cello en piano.

Zoveel moois

De twee riepen een stichting in het leven: Stichting Cellosonate Nederland. Van Ruth: “Op de website verzamelen we alle Nederlandse componisten die iets voor cello en piano hebben geschreven in een catalogus. We hebben er nu al 140 en er zijn er nog wel meer. Daar komt heel wat historisch onderzoek bij kijken. Ik had met name niet verwacht dat er in de negentiende eeuw zoveel moois was geschreven. Inmiddels hebben we zes cd’s opgenomen en er staan nog twee op de planning.”

Half mislukt

Het past wel bij Van Ruth: nieuwe dingen opzoeken en niet uitgaan van het bestaande. “Ik erger me er in elk geval wel aan dat er in veel grote zalen steeds weer dezelfde muziek klinkt. De indruk bij het publiek is dan dat er niets anders is. Soms zie je dat een half mislukt werk van een bekende componist wel wordt gespeeld en een goed gelukt werk van een onbekende componist niet. Of het ambassadeurschap een passie of roeping is? Ja, allebei wel.” Van Ruth vindt dat het publiek best onbekende muziek aan kan. “Ik geloof in muziek waar mensen moeite voor moeten doen. Het wordt spannender als je actieve concentratie van het publiek vraagt, zoals bij de muziek van Rudolf Escher.”

Actief luisteren

Escher is een verre neef van de bekende tekenaar. “Hij valt op door zijn aanpak. In die tijd was het gebruikelijk om een bepaald thema te nemen als uitgangspunt voor je muziekstuk. Daar werden dan stukjes uitgehaald die steeds weer terugkwamen. Escher deed het omgekeerd, hij ging uit van een klein element. Dat deed hij bewust, hij componeerde zijn cellosonate in de oorlog en met deze muziek maakte hij een statement dat de menselijke geest ook kan opbouwen, nieuwe ideeën kon verzinnen en niet alleen destructief was.” De muziek van Escher is ook te horen tijdens het concert op zaterdag 26 september.

Door de stoel gezakt

Hoewel Van Ruth zelf bij de piano is gebleven, heeft hij daar geen spijt van. “Het leuke aan pianist zijn is, vind ik, dat er veel stukken zijn met een rol voor de piano én een ander instrument. De cello vind ik een prachtig, vocaal instrument. Je kunt er mee spelen van heel laag tot heel hoog, het kan zingen als een bariton, je kunt er veel stemmen mee nabootsen.” Dat Van Ruth achter de piano is geklommen, komt door zijn ouders. “We hadden vroeger thuis een platenspeler en ik wilde vaak dat mijn moeder muziek opzette. Maar die plaatjes duurden toen nog maar drie minuten, dus ze moest steeds platen voor me omwisselen. Toen werd er maar een stoel naast de radio gezet, zodat ik er zelf bij kon. Daar stond ik dan, op die stoel te dansen. Ik ben er zelfs een keer doorheen gezakt, zo enthousiast was ik. Mijn ouders kochten niet veel later een piano voor me, die konden ze goedkoop overnemen. De piano was dus hun keuze, maar het was de beste zet die ze hadden kunnen doen.”

Fotografie: Carine Bijlsma

---