Knopje om voor de psalmen van Arie Loonstra

Loonstra bewerkt alle psalmmelodieën voor piano

Van onze redacteur Tineke Smits

26-09-14

Arie Loonstra houdt van psalmen. Hij dook in de Bijbelse liederen om ze te bewerken voor piano, mede om zijn gedachten af te leiden van de ziekte Parkinson. Nu ligt er een etudeboek met 124 nieuwe psalmbewerkingen.

Houvast aan psalmen

Sinds Arie Loonstra in 2009 de diagnose Parkinson kreeg, stond zijn leven op z’n kop. Juist in deze tijd had de organist veel houvast aan de psalmen. “In zo’n verwarrende tijd zoek je bemoediging buiten het aardse leven om,” aldus Loonstra. Die vond hij in de Bijbel. Vanwege de ziekte moest hij tot zijn spijt eind 2010 stoppen met zijn vele muzikale activiteiten: orgel spelen, dirigeren, componeren. Maar om zijn gedachten wat te verzetten, begon hij begin dit jaar aan dit psalmenproject.

Gat in de markt

Als kind was Arie Loonstra al bezig met muziek en zong hij zelf psalmen in de kerk. “En omdat ik opgroeide in het hart van de bible belt, was het orgel het meest voor de hand liggende instrument waarop ik begon te experimenteren, op mijn achtste begon ik daar al mee.” Maar inmiddels heeft dat ‘voor de hand liggende’ plaats gemaakt voor een grote liefde voor orgel en psalmen. En voor piano. Niet voor niets bewerkte Loonstra nu de psalmen ook voor dit instrument. “In mijn lespraktijk kwam ik veel leerlingen tegen die wel de psalmen wilden spelen, maar niet op het orgel. Dit is dus echt een gat in de markt.

Positief in het leven staan

Loonstra begon jaren geleden al met de psalmbewerkingen, maar moest er vanwege zijn ziekte mee stoppen. “Maar ik vind het erg belangrijk dat je doelen stelt en niet bij de pakken neer gaat zitten. Al mijn activiteiten helpen me om positiever in het leven te staan.” Begin dit jaar voelde Loonstra zijn energie groeien en kon hij het werk voortzetten. In een half jaar bewerkte hij alle melodieën voor piano. Of dat snel is? “Dat is maar waarmee je het vergelijkt”, lacht Loonstra. “Händel componeerde zijn ‘Messiah’ in 24 dagen, dus wat dat betreft ben ik erg langzaam.”

Bestel tickets voor het concert van Wouter Bakker en Gertrude Loonstra.

Himmelhoch jauchzend

Opvallend voor deze musicus is dat hij tekst een belangrijke rol toebedeelt. Loonstra verklaart: “Dat komt omdat ik dertig jaar lang koordirigent ben geweest, dan heb je ook veel te maken met de samenhang tussen tekst en melodie. Ik denk dat je de teksten van de psalmen niet los kunt zien van de melodie. Sterker nog, de melodieën uit 1550 zijn juist wereldwijd beroemd geworden door de teksten. Die psalmteksten hebben een bepaalde lading, de emoties lopen uit elkaar van ‘himmelhoch jauchzend’ tot ‘zum Tode betrübt’. Ik heb geprobeerd al die gevoelens terug te laten komen in mijn composities. Dat lukte niet altijd, want sommige psalmen verwoorden meerdere emoties. Maar door er zo diep in te duiken en er mee bezig te zijn, ontdekte ik steeds meer de rijkdom van de psalmen.”

Boek voor pianoleerlingen

In het etudeboek toont Loonstra zich de leraar die hij altijd was: de opbouw van de bewerkingen gaat van makkelijk naar moeilijk. Voor pianostudenten is het een boek om jarenlang bij de hand te houden, de etudes groeien met hen mee. “Het begint met simpele melodieën, maar eindigt met bewerkingen die het niveau hebben van de Mazurka’s van Chopin. De psalmen staan daarom ook niet in de normale volgorde,” zegt Loontra. “Het leerboek begint met Psalm 119 en eindigt met Psalm 87.” Het concert op 1 november heeft een vergelijkbare opbouw, pianist Wouter Bakker en violiste Gertrude Loonstra spelen een bloemlezing: kriskras door het gloednieuwe repertoire van Arie Loonstra. Deze uitvoering is bijzonder voor hem: voor het eerst kan hij zijn eigen werk niet spelen. Daarvoor vroeg hij Wouter Bakker. Loonstra: “Wouter is concertpianist en dominee, in dit geval een ideale combinatie. Dominees hebben ook veel te maken met psalmen. Ik vertrouw hem mijn werk helemaal toe.”

Als je iets doet, dan moet je het goed doen

Het feit dat Loonstra in één keer alle psalmen bewerkte en niet koos voor een selectie, tekent zijn karakter. “Ik heb een enorme zucht naar compleetheid, die drive heb ik altijd al gehad,” vertelt hij zelf. “Ik vind altijd: als je iets doet, dan moet je het ook goed doen.” Loonstra was 20 jaar geleden ook de eerste componist die de psalmen in Frans-klassieke stijl bewerkte en op cd zette. Dan moet je wel heel dol zijn op de psalmen. “Ja,” bevestigt Loonstra. “En met mij heel veel mensen! Door de eeuwen heen hebben mensen er troost, sterkte en kracht uitgeput. En andere psalmen verwoorden juist blijdschap weer.” Toch is het concert volgens hem ook een aanrader voor mensen die niet kerkelijk zijn. “Veel mensen hebben een bepaald beeld van psalmen: orgelmuziek, zwaarmoedig, saai.” Met deze bewerkingen laat Loonstra zien dat het ook anders kan. Hij maakte de aloude psalmen toegankelijk voor een breed publiek: “Zet echt even een knopje om, het is niet wat je verwacht!”

Bestel tickets voor het concert van Wouter Bakker en Getrude Loonstra op zaterdag 1 november.

---